การฉายรังสีในการรักษามะเร็งช่องปากและลำคอ: ผลข้างเคียงและการดูแล

การฉายรังสีเป็นอีกหนึ่งวิธีการรักษาที่มักถูกนำมาใช้เพื่อการรักษามะเร็งช่องปากและลำคอ แม้ว่าจะมีประสิทธิภาพสูงในการทำลายเซลล์มะเร็ง แต่ก็มีผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้นได้ ทำให้ต้องมีการดูแลและเตรียมการที่เหมาะสมในทุกระยะของการรักษา ในบทความนี้เราจะพาไปสำรวจผลข้างเคียงจากการฉายรังสีและวิธีการดูแลช่องปากที่สำคัญ

ผลข้างเคียงจากการฉายรังสี

การฉายรังสีบริเวณช่องปากและลำคอสามารถทำให้เกิดผลข้างเคียงที่สำคัญหลายประการ ได้แก่:

• ภาวะเยื่อบุช่องปากอักเสบ (Oral Mucositis): ทำให้เยื่อบุช่องปากอักเสบและบอบช้ำ ส่งผลให้เกิดความเจ็บปวดและยากลำบากในการรับประทานอาหาร[1]. – ภาวะปากแห้ง (Xerostomia): การทำลายต่อมน้ำลายอาจทำให้เกิดภาวะปากแห้ง และเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดฟันผุ[2]. – ภาวะขากรรไกรยึด (Trismus): การบาดเจ็บที่กล้ามเนื้อบดเคี้ยวและเนื้อเยื่อในช่องปากอาจทำให้อ้าปากได้ลำบาก[1]. – ภาวะกระดูกขากรรไกรตายจากการรับรังสีรักษา (Osteoradionecrosis of the jaws; ORN): เป็นภาวะที่รุนแรงที่สุดที่กระดูกขากรรไกรสามารถตายเนื่องจากการรับรังสี ทำให้เกิดแผลถอนฟันไม่หายและติดเชื้อ.

การดูแลและเตรียมช่องปากก่อนการฉายรังสี

เพื่อช่วยลดผลข้างเคียงและเตรียมสภาวะช่องปากให้แข็งแรงก่อนการฉายรังสี, ทันตแพทย์มีบทบาทสำคัญในการ:

• ตรวจและรักษาฟัน: ควรทำการตรวจรักษาอุดฟัน ขูดหินปูน และการถอนฟันที่จำเป็นให้เสร็จสิ้นภายใน 2 สัปดาห์ก่อนเริ่มการฉายรังสี เพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อน[1]. – การดูแลช่องปากหลังการฉายรังสี: ผู้ป่วยควร… – แปรงฟันด้วยยาสีฟันที่มีฟลูออไรด์อย่างน้อยวันละ 2-3 ครั้ง – จิบน้ำเปล่าบ่อย ๆ – ใช้น้ำยาบ้วนปากที่มีส่วนผสมของฟลูออไรด์ – รับประทานอาหารอ่อนที่มีประโยชน์

เทคนิคการฉายรังสีที่ทันสมัย

การฉายรังสีแบบปรับความเข้ม (Intensity-Modulated Radiation Therapy; IMRT) เป็นเทคนิคที่มีประสิทธิภาพในการลดผลข้างเคียงโดยการปรับความเข้มของรังสีให้บริเวณอวัยวะปกติข้างเคียงได้รับปริมาณรังสีต่ำกว่าปกติ

การติดตามและประเมินผล

การทำ PET scan หลังการฉายรังสีประมาณ 2-4 เดือน สามารถช่วยติดตามการรักษาและทำนายการกำเริบของมะเร็งได้อย่างแม่นยำ

การกำหนดขอบเขตของก้อนมะเร็ง

การกำหนดขอบเขตของก้อนมะเร็ง (Target Volume Definition) เป็นขั้นตอนที่สำคัญในการรักษา ซึ่งแบ่งออกเป็น: – Gross Tumor Volume (GTV) – Clinical Target Volume (CTV) – Planning Target Volume (PTV)

ข้อมูลเหล่านี้ช่วยให้การฉายรังสีมีความแม่นยำและหลีกเลี่ยงการทำลายเนื้อเยื่อปกติ

สรุป

การดูแลช่องปากและเตรียมการก่อนและหลังการฉายรังสีเป็นสิ่งจำเป็นเพื่อลดผลข้างเคียงและเพิ่มความสำเร็จในการรักษามะเร็งช่องปากและลำคอ หาก您หรือคนใกล้ตัวมีการรักษาด้วยการฉายรังสี ควรปรึกษาทันตแพทย์และผู้เชี่ยวชาญเพื่อการดูแลที่เหมาะสมและปลอดภัย

อ้างอิง: [1], [2]